طرحواره‌ها؛ نقشه‌های ذهنی که مسیر معاملاتمان را شکل می‌دهند

طرحواره (Schema) یک الگوی ذهنی یا یک ساختار شناختی در ذهن است که باعث می‌شود فرد جهان را به شیوه خاصی ادراک و به سبک مشخصی تفسیر کند. در پاسخ به طرحواره چیست به زبان ساده می‌توان گفت چارچوبی است که در کودکی در ذهن خود ایجاد کرده‌ایم و در بزرگسالی همه اتفاقات و محرک‌های بیرونی را در همین چارچوب ادراک می‌کنیم. برای مثال فردی که طرحواره شکست در او فعال است، هر نشانه‌ای را در جهت ناکامی خود و شکست دوباره تفسیر می‌کند.

اصلی‌ترین وظیفه طرحواره، سازمان‌دهی اطلاعات برای عملکرد بهتر و کارآمدتر مغز است. اطلاعاتی که در طرحواره قرار نمی‌گیرند ممکن است تحریف شوند یا به‌طور کلی مورد توجه قرار نگیرند. پیاژه معتقد است فرهنگ موضوعی مهم و تعیین‌کننده در شکل‌گیری طرحواره‌ها است.

انواع طرحواره‌ها و تاثیر آن‌ها بر ترید

طرحواره‌ها را می‌توان به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد که هر کدام به شیوه‌ای خاص بر تصمیم‌گیری‌های معامله‌گران تاثیر می‌گذارند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین انواع طرحواره‌ها و تاثیر آن‌ها بر ترید می‌پردازیم:

1. طرحواره رهاشدگی:
   • توصیف: فرد احساس می‌کند که دیگران او را ترک می‌کنند یا به او آسیب می‌رسانند.
   • تاثیر بر معامله‌گری: این افراد ممکن است از ورود به معاملات بزرگ اجتناب کنند، زیرا ترس از ضرر و از دست دادن سرمایه دارند. همچنین ممکن است به سرعت از معاملات خارج شوند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنند.
2. طرحواره بی‌ارزشی:
   • توصیف: فرد احساس می‌کند که بی‌کفایت، ناکام و یا بی‌اهمیت است.
   • تاثیر بر معامله‌گری: این افراد ممکن است به دلیل عدم اعتماد به نفس، از فرصت‌های سودآور استفاده نکنند یا به دنبال تایید دیگران در تصمیم‌گیری‌های خود باشند.
3. طرحواره حق‌کشی:
   • توصیف: فرد احساس می‌کند که دیگران به او ظلم می‌کنند و او حقش را نمی‌گیرند.
   • تاثیر بر معامله‌گری: این افراد ممکن است به دنبال انتقام از بازار باشند و تصمیمات احساسی بگیرند که منجر به ضررهای بزرگ شود.
4. طرحواره شکست:
   • توصیف: فرد معتقد است که در همه چیز شکست می‌خورد و قادر به رسیدن به موفقیت نیست.
   • تاثیر بر معامله‌گری: این افراد ممکن است از تلاش برای دستیابی به اهداف مالی خود دست بردارند یا به سرعت تسلیم شوند.
5. طرحواره ایزوله شدن:
   • توصیف: فرد احساس می‌کند که از دیگران جدا و متفاوت است.
   • تاثیر بر معامله‌گری: این افراد ممکن است به دنبال مشاوره از دیگران نروند و تصمیمات خود را به تنهایی بگیرند، حتی اگر این تصمیمات اشتباه باشند.

تاثیر طرحواره‌ها بر تصمیم‌گیری در ترید

• تثبیت الگوهای رفتاری: طرحواره‌ها باعث می‌شوند که معامله‌گران الگوهای رفتاری تکراری را تکرار کنند، حتی اگر این الگوها به آن‌ها ضرر برساند. مثلاً فردی با طرحواره رهاشدگی، ممکن است همیشه در اولین نشانه‌ی ضرر، از معامله خارج شود، حتی اگر این کار منجر به از دست دادن فرصت‌های سودآور شود.
• تغییر درک از واقعیت: طرحواره‌ها می‌توانند باعث شوند که معامله‌گران وقایع بازار را به گونه‌ای متفاوت از آنچه که هست تفسیر کنند. مثلاً فردی با طرحواره شکست، ممکن است هر سیگنال منفی را به عنوان نشانه‌ای از شکست خود تلقی کند.
• ایجاد احساسات منفی: طرحواره‌های منفی می‌توانند منجر به احساساتی مانند ترس، خشم، غم و ناامیدی شوند که بر تصمیم‌گیری‌های معامله‌گر تاثیر می‌گذارند.

راهکارهایی برای مقابله با تاثیر طرحواره‌ها

• شناسایی طرحواره‌ها: اولین قدم برای تغییر طرحواره‌ها، شناسایی آنهاست. با کمک یک روانشناس یا مشاور، می‌توانید طرحواره‌های خود را شناسایی کرده و درک عمیق‌تری از آنها پیدا کنید.
• چالش کشیدن باورها: پس از شناسایی طرحواره‌ها، باید به چالش کشیدن باورهای نادرست و جایگزینی آنها با باورهای مثبت بپردازید.
• تغییر رفتار: تغییر باورها به تنهایی کافی نیست. باید رفتارهای خود را نیز تغییر دهید تا باورهای جدید را تقویت کنید.
• تمرین مداوم: تغییر طرحواره‌ها یک فرآیند طولانی و مستمر است. با تمرین مداوم و پشتکار می‌توانید به نتایج دلخواه خود برسید.

اهمیت روانشناسی در ترید

درک نقش طرحواره‌ها و سایر عوامل روانشناختی در ترید، به معامله‌گران کمک می‌کند تا:

• تصمیمات بهتری بگیرند: با شناخت عوامل روانی که بر تصمیماتشان تاثیر می‌گذارد، می‌توانند تصمیمات عقلانی‌تری بگیرند.
• احساسات خود را مدیریت کنند: با یادگیری مهارت‌های مدیریت احساسات، می‌توانند بر هیجانات خود غلبه کرده و از تصمیم‌گیری‌های احساسی جلوگیری کنند.
• اعتماد به نفس خود را افزایش دهند: با غلبه بر باورهای منفی و تقویت باورهای مثبت، می‌توانند اعتماد به نفس خود را افزایش دهند.
• عملکرد خود را بهبود بخشند: با بهبود روانشناسی خود، می‌توانند عملکرد خود را در بازارهای مالی بهبود بخشند.

نتیجه‌گیری

طرحواره‌ها، همانند نقشه‌های ذهنی، بر نحوه‌ی درک و تعامل ما با جهان تاثیر می‌گذارند. در دنیای پرفراز و نشیب ترید، این طرحواره‌ها می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت یا شکست ما داشته باشند. با شناخت و مدیریت طرحواره‌های خود، می‌توانیم به معامله‌گرانی موفق‌تر و پایدارتر تبدیل شویم.